بررسی ابعاد پروژه«شام جدید»؛تقسیم وظایف بین مثلث اردن، عراق و مصر

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل - رامین حسین آبادیان: اوایل هفته گذشته بود که «عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهور مصر و «عبدالله دوم» پادشاه اردن به منظور برگزاری نشستی سه جانبه با «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر عراق وارد «بغداد» پایتخت این کشور شدند. سران مصر، اردن و عراق برای چندمین بار طی ماه‌های اخیر نشست مشترکی را در بغداد برگزار کرده و درباره تقویت روابط سه جانبه به گفتگو نشستند.

مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق برای اولین بار حدود یک سال پیش، به دنبال دیدار با سران و رهبران اردن و مصر از طرح و پروژه «شام جدید» رونمایی کرد. پروژه «شام جدید» در ظاهر یک پروژه اقتصادی است. بر اساس پروژه «شام جدید» نوعی همگرایی اقتصادی گسترده میان سه کشور عراق، مصر و اردن صورت خواهد گرفت. طبق آنچه که پروژه «شام جدید» مد نظر دارد، یک خط لوله انتقال نفت از بندر «بصره» در جنوب عراق تا بندر «العقبه» در اردن و سپس مصر کشیده خواهد شد.

برخی از پروژه «شام جدید» به عنوان «نسخه کوچک‌شده اتحادیه اروپا» یاد می‌کنند، چراکه معتقدند این پروژه با الگوبرداری از اتحادیه مذکور راه اندازی شده است بدین ترتیب، به نفت عراق با تخفیفی بالغ بر ۱۶ دلار به ازای هر بشکه، دست خواهند یافت. دولت عراق قصد دارد با ساخت این خط لوله صادرات نفت خود را افزایش دهد، در حالی که اردن که ۹۸ درصد از نیازهای انرژی خود را وارد می‌کند، امیدوار است که از این طریق نیازهای خود در زمینه نفت خام خود را تأمین کند. در همین حال، در پروژه «شام جدید» مصر به دنبال انعقاد قراردادهای تجاری با عراق و به دست آوردن سهمی از بازسازی این کشور است که برای یک دوره ۱۰ ساله بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود.‌

در نقطه مقابل، طبق پروژه «شام جدید» عراق انرژی برق مورد نیاز خود را از اردن و مصر وارد خواهد کرد و در عین حال، به جذب سرمایه از این ۲ کشور اقدام می‌کند. نخست وزیر عراق پیشتر گفته بود که پروژه شام جدید بر مبنای الگوی اتحادیه اروپا ارائه شده است. درست به همین دلیل است که پروژه مذکور از حمایت اتحادیه اروپا برخوردار بوده و از آن به عنوان «نسخه کوچک‌شده اتحادیه اروپا» در منطقه یاد می‌شود.

در واقع، پروژه «شام جدید» به طور خاص مسائل مربوط به انرژی، اتصال شبکه برق و افزایش مبادلات تجاری را دنبال می‌کند. البته عراق، اردن و مصر به دنبال ترغیب دیگر کشورهای عربی برای پیوستن به این پروژه هستند. در حالی که سران سه کشور اردن، مصر و عراق از پروژه «شام جدید» تحت عنوان «طرح وحدت عربی» یاد می‌کنند اما بسیار سخت است تصور کنیم آمریکایِ خواهان ایجاد «خاورمیانه جدید» و تجزیه کشورهای منطقه به دنبال وحدت در جهان عرب باشد.

عراق در پروژه «شام جدید» به عنوان منبع نفت شناخته می‌شود. مصر نیز نیروی انسانی اجرای پروژه را تأمین می‌کند و اردن در این میان حلقه ارتباطی میان عراق و مصر است از سوی دیگر، باید گفت که در پروژه «شام جدید» عراق به عنوان منبع نفت شناخته می‌شود. مصر نیز نیروی انسانی اجرای پروژه را تأمین می‌کند و اردن هم حلقه ارتباطی میان عراق و مصر خواهد بود.

کارشناسان و ناظران سیاسی اعلام کردند که پروژه شام جدید به زمینه‌های گردشگری، بازرگانی و پروژه‌های سرمایه گذاری نیز ارتباط دارد. در چارچوب پروژه شام جدید، سران اردن، مصر و عراق توافق کردند که شهرک‌های صنعتی و اقتصادی مشترکی را نیز احداث کنند.

علیرغم اینکه پروژه «شام جدید» دارای محسنات بسیار اقتصادی است که بدان اشاره شد، اما معایبی نیز دارد که انتقاداتی را در بر داشته است. در همین ارتباط، پایگاه القدس العربی با انتشار مطلبی پیرامون پروژه «شام جدید» با بیان اینکه اهداف این پروژه صرفاً اقتصادی نیست و در ورای خود اهداف دیگری را دنبال می‌کند، تأکید کرد: «سؤالات و ابهامات زیادی پیرامون پروژه شام جدید وجود دارد که هنوز به آنها پاسخ داده نشده است».

این پایگاه عرب زبان در ادامه مطلب خود آورده است: «اکنون این سوال وجود دارد که آیا پروژه شام جدید یک پروژه مستقل عربی است؟ آیا آمریکا آن را ارائه نکرده است؟ اساساً هدف از تشکیل ائتلافی تحت عنوان پروژه شام جدید مقابله با ایران است؟ به راستی، موضع کلی ائتلاف پروژه شام جدید در قبال کشورهای محور مقاومت در منطقه چیست؟ آیا نباید پاسخی برای این سوالات پیدا کرد»؟

بر اساس تمامی آنچه که گفته شد، بعید به نظر نمی‌رسد که کشورهایی نظیر مصر و اردن نیز به دلیل روابطی که با رژیم صهیونیستی دارند، به دنبال سو استفاده از وضعیت کنونی عراق و نیاز آن به بهبود اوضاع اقتصادی‌اش، باشند. بنابراین، لازم است که مسئولان و مقامات کشور عراق نسبت به اجرایی شدن پروژه شام جدید به صورت کامل هوشیار باشند تا در دام احتمالی رژیم صهیونیستی گرفتار نشوند.